Emerytura a podatek dochodowy w 2023 roku. Ile wynosi przeciętna emerytura w Polsce i najniższe świadczenie z ZUS? Co z powszechnym wiekiem emerytalnym?

POWSZECHNY WIEK EMERYTALNY - 60 LAT DLA KOBIET I 65 LAT DLA MĘŻCZYZN

System emerytalny w Polsce obejmuje trzy różne filary, z których pierwszy to ZUS, drugi OFE, a trzeci jest dobrowolny i obejmuje m.in.:

• IKE – Indywidualne Konta Emerytalne, prowadzone przez wybraną instytucję finansową, która lokuje środki przyszłych emerytów w różne aktywa np. IKE obligacje,
• IKZE – co to jest? To Indywidualne Konta Zabezpieczenia Emerytalnego,
• PPE – Pracownicze programy emerytalne,
• PPK – Pracownicze Plany Kapitałowe.

IKE czy IKZE są dobrowolną formą odkładania na przyszłą emeryturę i każdy, kto chce, może tak oszczędzać. Natomiast środki na koncie w ZUS i w OFE, na subkoncie utworzonym w Zakładzie, kształtują wysokość przyszłej emerytury. Otrzyma się ją dopiero po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego, który dla kobiet wynosi 60 lat, a dla mężczyzn 65 lat. Kobiety i mężczyźni muszą odprowadzać składki emerytalne, by móc otrzymać wypłatę świadczenia. Jego wysokość zależy od dwóch zmiennych:

• wysokości kapitału początkowego na koncie emerytalnym w ZUS,
• średniej dalszej przewidywanej długości życia, publikowana przez Główny Urząd Statystyczny.

Z uwagi na fakt, że dalsza długość życia u mężczyzn jest statystycznie krótsza niż u kobiet i przechodzą oni na emeryturę później, dłużej odkładają składki, mają przeciętnie wyższą emeryturę wypłacaną z ZUS. Do przejścia na świadczenie nie wystarczy osiągnięcie wieku emerytalnego. Trzeba też złożyć wniosek o emeryturę do ZUS.

Zakład podaje, że w marcu 2023 roku średnia emerytura wyniosła 3 311,61 zł brutto. To wysokość przeciętnego świadczenia w Polsce po waloryzacji, przy czym dla mężczyzn wynosiło 4 103,07 zł, a dla kobiet – 2 792,86 zł.

CZY EMERYTURY I RENTY Z ZUS SĄ OPODATKOWANE? JAKI JEST PODATEK OD EMERYTURY?

Na to pytanie nie można odpowiedzieć w sposób jednoznaczny, ponieważ w wyniku wprowadzenia Polskiego Ładu część emerytów została zwolniona z konieczności odprowadzania podatku dochodowego od osób fizycznych, dlatego ich świadczenia pozostają nieopodatkowane.

Do końca 2021 roku obowiązywały natomiast zasady, według których od emerytur były pobierane:

• Składka zdrowotna w wysokości 9 proc., ale 7,75 pkt proc. było pokrywane z zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych, a pozostałe 1,25 proc. z kwoty netto świadczenia.
• Zaliczka na podatek dochodowy w wysokości 17 lub 32 proc., w zależności od tego, jaką wysokość dochodów mają emeryci.

Dlatego do obliczenia emerytury netto należało odjąć od kwoty brutto zaliczkę podatkową i składkę na ubezpieczenie zdrowotne. Obecnie jednak obowiązuje reforma przeprowadzana pod hasłem „Emerytura bez podatku” w ramach Polskiego Ładu, w wyniku czego świadczenia do 2500 zł są nieopodatkowane. Ponad tę kwotę podatek PIT jest naliczany, ale zaliczka szacowana jest od kwoty nadwyżki ponad 2500 zł świadczenia, a do tego stosowana jest niższa stawka skali podatkowej - zwykle 12-procentowa stawka PIT.

NOWE EMERYTURY BEZ PODATKU W 2022 i 2023 W POLSCE – DLA KOGO?

Rozwiązanie polegające na zwolnieniu emerytur i rent od opodatkowania weszło w życie z dniem 1 stycznia 2022 roku. Zmiana w prawie podatkowym polega na tym, że emerytury i renty do kwoty 2500 zł miesięcznie nie są opodatkowane, czyli kwota daniny powiększa sumę takich świadczeń.

Rząd szacował, że na reformie zyska 95 proc. wszystkich osób pobierających świadczenia, choć tylko 2/3 z nich w ogóle nie zapłaci podatku od przyznanych środków. Osoby otrzymujące emeryturę w kwocie przekraczającej 2,5 tys. zł także odczują korzyści wynikające z Polskiego Ładu, choć w mniejszym zakresie.

Zwolnienie od podatku nie dotyczy wyłącznie emerytur. Podatek dochodowy może w ogóle nie być pobierany od różnych wynagrodzeń i świadczeń dzięki zwiększeniu kwoty wolnej od daniny do 30 tys. zł. Dlatego też świadczeniobiorca otrzymujący miesięcznie nie większe niż 2,5 tys. brutto nie płaci podatku i zyskuje od około 70 zł do nawet 180 zł miesięcznie.

Pomimo zwolnienia podatkowego, emeryci i renciści dalej muszą wiedzieć, że z ich świadczenia odprowadzane są składki na ubezpieczenie zdrowotne.

ZMIANA STAWKI SKALI PODATKOWEJ – JAK WPŁYNĘŁA NA WYSOKOŚĆ EMERYTURY W 2022 I 2023 r.?

Z dniem 1 lipca 2022 roku rząd zdecydował się na obniżenie wysokości stawki podatkowej dla pierwszego progu skali, z 17 do 12 proc. Zmalała również roczna kwota zmniejszająca podatek do 3600 zł - miesięcznie z poziomu 425 zł do 300 zł. Od 1 lipca 2022 roku z emerytur i rent jest potrącana zaliczka na podatek dochodowy według stawki 12 proc., pomniejszana o 1/12 kwoty zmniejszającej, czyli o 300 zł.

Przeciętna korzyść dla emeryta pobierającego emeryturę z ZUS wynosiła około 726 zł rocznie. Od lipca emeryci, którzy pobierają od 2,5 do 9,3 tys. zł na rękę, otrzymać mogą świadczenie wyższe o kilkadziesiąt złotych niż jeszcze w czerwcu bieżącego 2022 roku. Najwięcej na zmianie w podatkach zyskają seniorzy, którym ZUS przelewa co miesiąc około 4920 zł – 120 zł.

ROCZNE ROZLICZENIE PODATKOWE EMERYTA – JAK OPODATKOWAĆ ŚWIADCZENIE EMERYTALNE W PIT?

Jeśli emeryci uzyskują dochody zwolnione w całości z podatku dochodowego od osób fizycznych, nie mają automatycznie obowiązku składania zeznania. Mogą rozliczyć się na jednej deklaracji PIT z małżonkiem otrzymującym opodatkowane dochody, co pozwoli małżeństwu na obniżenie wysokości należnego fiskusowi podatku.

Emerytom informację podatkową PIT-11A wystawia Zakład Ubezpieczeń Społecznych. ZUS kieruje PIT-11A do świadczeniobiorcy, jeśli otrzymywał on emeryturę przez cały rok i z jej rozliczenia wynika kwota nadpłaty. W takim przypadku konieczne będzie rozliczenie się z fiskusem albo za pośrednictwem automatycznie wygenerowanego w usłudze e-PIT zeznania PIT-37, albo samodzielnie na takim samym druku, który po wypełnieniu należy złożyć do właściwego względem Twojego miejsca zamieszkania urzędu skarbowego.

PIT-0 DLA PRACUJĄCYCH EMERYTÓW

Polski Ład, wprowadzony od 1 stycznia 2022 roku, spowodował, że emeryci zyskali nową preferencję podatkową w postaci tzw. PIT-0. Mogą z niej skorzystać pracujący świadczeniobiorcy, ale dopiero po ukończeniu powszechnego wieku emerytalnego, tj. 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn, pod warunkiem że mimo przysługującego im prawa do świadczenia, nie pobierają go. Dotyczy to także sytuacji, w której dana osoba jest uprawniona do uzyskania:

• renty rodzinnej,
• emerytury lub renty rodzinnej z mundurowych systemów ubezpieczeń,
• emerytury lub renty rodzinnej z ZUS,
• świadczeń pieniężnych w związku ze zwolnieniem ze służby stałej funkcjonariusza służby mundurowej
• uposażenia przysługującego sędziemu w stanie spoczynku lub uposażenia rodzinnego.

Ulga dla seniora PIT-0 należy się również tym osobom, które mają ustalone prawo do emerytury lub renty rodzinnej lub nie mają jeszcze takiego prawa.

Na czym polega PIT-0 dla emerytów? Otóż taka preferencja podatkowa oznacza objęcie zerowym PIT przychodów, których wartość nie przekracza 85 529 zł w skali roku. Mogą one pochodzić z pracy na etacie, jak i prowadzonej przez emeryta działalności gospodarczej. Jeśli rozlicza się on według skali podatkowej, według stawek 12 i 32 proc., nie zapłaci podatku nawet do kwoty 115 528 zł. Związane jest to z tym, że na zasadach ogólnych pracującym emerytom przysługuje dodatkowa kwota wolna, która począwszy od 2022 roku wynosi 30 000 zł.

Ulga dla seniora w ramach PIT-0 przyznawana jest tylko tym emerytom, których dochody są objęte ubezpieczeniami społecznymi ZUS.

Wszystko to jest zgodne z art. 21 ust. 1 pkt 154 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Wskazano w nim, że zwolnione z podatku są m.in. dochody ze stosunku pracy, z umów zlecenia, o których mowa w art. 13 pkt 8 ustawy o PIT oraz z pozarolniczej działalności gospodarczej, opodatkowane według skali podatkowej, stawki liniowej lub ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych. Warunkiem skorzystania z ulgi jest niepobieranie pieniędzy z ZUS, pomimo takiej możliwości i kontynuowanie pracy.

ILE OBECNIE WYNOSI NAJNIŻSZA EMERYTURA W POLSCE?

Jeśli emeryt osiągnął wiek emerytalny i jednocześnie ma odpowiednio długi staż pracy (okresy składkowe i nieskładkowe), który dla kobiet wynosi 20 lat, a dla mężczyzn 25 lat, to ma prawo do uzyskania najniższej emerytury w Polsce. Minimalna, jaka obowiązuje od marca 2023 roku do lutego 2024 roku, wynosi 1445,48 zł netto i 1588,44 zł brutto. To tyle samo, co minimalna renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, renta rodzinna i renta socjalna. Natomiast renta z tytułu niezdolności do pracy częściowej wynosi od marca 2023 roku 1191,33 zł.