Dziedziczenie emerytur - zasady i kalkulator podatku

Jakie są zasady dziedziczenia emerytury – zobacz, jak uzyskać pieniądze z IKZE i IKE spadkodawcy! Sprawdź kalkulator podatku od spadków i darowizn

Polacy odkładają coraz więcej na emeryturę! Dbamy o jesień życia, między innymi oszczędzając na własną rękę w ramach IKZE i IKE – Indywidualnych Kont Zabezpieczenia Emerytalnego oraz Indywidualnych Kont Emerytalnych. Komisja Nadzoru Finansowego poinformowała, że na koniec grudnia 2024 roku wartość aktywów IKE wzrosła o ponad 4,5 mld zł rok do roku i o ponad 2 mld w ciągu 6 miesięcy. Na koniec 2024 roku łącznie na 964 590 kontach Polacy odłożone mieli niemal 25 mld zł. Pieniądze te pozostają własnością każdego posiadacza konta emerytalnego, podobnie jak środki na subkoncie w ZUS. Oznacza to, że mogą być dziedziczone po śmierci.

Sprawdź, jak wygląda oszacowanie spadku łącznie z środkami odkładanymi na emeryturę przez spadkodawcę. Wylicz też podatek od spadku i odprowadź go do urzędu skarbowego w odpowiednim terminie!

Najważniejsze informacje o dziedziczeniu emerytury

W Polsce można dziedziczyć ustawowo lub na podstawie testamentu.
Od wyliczonej wartości spadku należy odprowadzić podatek od spadków i darowizn, choć osoby z zerowej grupy podatkowej nie muszą tego robić, jeśli zgłoszą go do US.
Zachowek należy się osobom, które dziedziczyłyby ustawowo, ale zostały wykluczone ze spadku na mocy testamentu.
Dziedziczenie emerytury po zmarłym polega na wypłacie pieniędzy z subkonta ZUS, IKE i IKZE oraz na ubieganiu się o rentę rodzinną.

Podstawowe zasady dziedziczenia - testament, ustawa o podatku od spadków i kalkulator podatkowy

W Polsce obowiązują dwie drogi dziedziczenia. To:

Dziedziczenie testamentowe – na podstawie pozostawionego przez spadkodawcę testamentu.
Dziedziczenie ustawowe – gdy nie ma testamentu lub okazuje się on nieważny, do spadku powoływani są spadkobiercy. W pierwszej kolejności są to dzieci i małżonek, a w drugiej małżonek i rodzice spadkodawcy oraz kolejne grupy – dziadkowie, pasierbowie, a w ostateczności gmina ostatniego miejsca zamieszkania.

Uwaga!

Przy dziedziczeniu na podstawie testamentu, niezależnie od jego treści, najbliższym członkom rodziny, tj. małżonkowi, dzieciom i rodzicom przysługuje prawo do tzw. zachowku, jeśli zostali pominięci w testamencie. Ile wynosi zachowek od spadku? Co do zasady to 1/2 udziału, który przypadałby przy dziedziczeniu ustawowym. Jeśli natomiast dziecko jest małoletnie lub trwale niezdolne do pracy, zachowek wynosi 2/3 wartości udziału w spadku.

Przy obliczeniach pomoże Ci kalkulator spadkowy.

Sprawdź przykład!

Pan Tomasz, po śmierci rodziców, stanął przed wyzwaniem podziału majątku między nim a dwójką rodzeństwa. Mimo że rodzice zostawili testament, pojawił się spór o wartość nieruchomości i sposób jej podziału. Dzięki kalkulatorowi spadkowemu mógł precyzyjnie wyliczyć wartość zachowku dla każdego z rodzeństwa, co pomogło w sprawiedliwym podziale majątku i uniknięciu długotrwałego procesu sądowego. Kalkulator spadkowy online dostępny bezpłatnie w internecie ułatwia dokonanie odpowiednich obliczeń.

Odziedziczone dobra, czy to będzie samochód w spadku, środki pieniężne czy nieruchomości, zasadniczo podlegają opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn. Jego wysokość zależy od tego, w jakiej grupie podatkowej znajduje się spadkobierca, czyli jak blisko był spokrewniony.

Osoby najbliższe, w zerowej grupie podatkowej, po powiadomieniu o spadku urzędu skarbowego, nie płacą podatku. Na zgłoszenie na formularzu SD-Z2 masz 6 miesięcy od uprawomocnienia się orzeczenia sądu lub od zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia.

Dlatego na przykład podatek od sprzedaży nieruchomości nabytej w drodze spadku wcale nie musi zostać naliczony. W innych sytuacjach dobrym pomysłem dla ustalenia wysokości daniny jest sięgnięcie po kalkulator podatku spadkowego.

Zobacz przykład!

Po śmierci właściciela domu wielorodzinnego, grupa spadkobierców składająca się z dzieci i wnuków, musiała ustalić wartość spadku oraz wysokość podatku. Precyzyjne wyliczenia przy pomocy kalkulatora online pozwoliły określić kwoty wolne od podatku dla poszczególnych grup spadkobierców oraz oszacować finalną wartość zobowiązań podatkowych.

Dziedziczenie emerytury z ZUS – emerytura wdowia, renta rodzinna i środki z subkonta

Każda osoba ubezpieczona w ZUS, odprowadzająca składki emerytalne i rentowe, po uzyskaniu uprawnień emerytalnych może pobierać świadczenie. Jednak zdarza się, że nie dożyje tego momentu, albo uzyska tylko kilka wypłat. Co dzieje się z pieniędzmi, które zgromadzisz w ZUS?

To zależy od sytuacji. Po pierwsze, istnieją subkonta w ZUS, a pieniądze zgromadzone na nich podlegają dziedziczeniu. Po drugie, jeśli zmarła osoba miała ustalone prawo do emerytury czy renty z tytułu niezdolności do pracy, jej współmałżonek może mieć prawo do renty rodzinnej, podobnie jak niepełnoletnie lub uczące się dzieci do ukończenia 25. roku życia.

Ciekawostka

Od lipca 2025 roku wypłacane są przez ZUS w Polsce emerytury wdowie, czyli część świadczenia:

jakie przysługiwałoby po zmarłym mężu/żonie, wdowie lub wdowcowi, gdyby nie zdecydowali się na branie własnej emerytury z ZUS, albo
jakie przysługiwałoby im z własnych składek emerytalnych, jeśli nie zdecydowaliby się na rentę rodzinną.

Zasady dziedziczenia z subkonta ZUS

Każdy ubezpieczony w ZUS ma swoje indywidualne konto emerytalne. W jego ramach może być utworzone subkonto dla osób, które:

są jednocześnie członkami otwartych funduszy emerytalnych (OFE) lub
urodziły się po 31 grudnia 1968 roku i nie przystąpiły do OFE.

Uwaga!

Dla osób, które urodziły się przed 1 stycznia 1949 roku ZUS nie prowadzi żadnego subkonta.

Jeśli masz takie konto to jesteś posiadaczem II filaru emerytalnego, na który trafiają:

7,3% podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie emerytalne, jeśli dana osoba ubezpieczona nie przystąpiła do OFE lub jest członkiem OFE, ale podjęła decyzję, że składka jest przekazywana wyłącznie na jej subkonto w ZUS.
4,38% podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie emerytalne, jeśli dana osoba ubezpieczona jest członkiem OFE i zdecydowała, że składka w wysokości 2,92% podstawy wymiaru jest przekazywana do OFE.

W przypadku śmierci osoby, dla której prowadzone było subkonto w ZUS, dochodzi do tzw. dziedziczenia środków. Trafiają one do:

Współmałżonka, o ile w chwili śmierci właściciel subkonta pozostawał w związku małżeńskim – otrzymuje on wypłatę transferową w wysokości połowy środków znajdujących się na subkoncie w ZUS w zakresie, w jakim środki te stanowiły przedmiot małżeńskiej wspólności majątkowej.
Osób wskazanych przez zmarłą osobę, a jeśli ich nie ma – środki z subkonta wchodzą w skład spadku.

Uwaga!

Jeśli zmarła osoba miała zarówno swoje subkonto w ZUS i była członkiem OFE, spadkobiercy najpierw muszą złożyć wniosek we właściwym OFE, a po podziale środków w ciągu 14 dni fundusz wysyła informacje do ZUS o osobach, które otrzymały pieniądze z OFE i jaki miały w nich udział. W ten sam sposób zakład dzieli środki zapisane na subkoncie – ma na to 3 miesiące od dnia powiadomienia o podziale z OFE.

ZUS rozpoczyna podział i wypłatę środków z subkonta, jeśli zmarły nie miał OFE lub całość środków została przekazana na subkonto ZUS w ramach tzw. suwaka bezpieczeństwa (na 10 lat przed przejściem na właściwą emeryturę i ukończeniem wieku emerytalnego).

W każdym przypadku spadkobiercy (osoby uprawnione) składają wniosek na formularzu USS „Wniosek o transfer/wypłatę środków z subkonta osoby ubezpieczonej”.

Wypłata gwarantowana z subkonta

Istnieje możliwość by ZUS dla osób uposażonych do subkonta emeryta po jego śmierci dokonał tzw. wypłaty gwarantowanej. To jednorazowe świadczenie pieniężne, które wypłacane jest uposażonym po śmierci świadczeniobiorcy, o ile nabył on prawo do emerytury docelowej po osiągnięciu wieku 65 lat i miał subkonto w ZUS.

Przy czym wskazana przez emeryta osoba uposażona ma prawo do całości lub części wypłaty gwarantowanej, o ile jego śmierć nastąpiła w ciągu 3 lat od miesiąca, w którym po raz pierwszy ZUS wypłacił świadczenie.

Ciekawostka

Brak uposażonego oznacza, że w tę rolę wstępuje współmałżonek, który pozostawał z nim w chwili śmierci emeryta we wspólności majątkowej. W przeciwnym wypadku wypłata gwarantowana stanie się częścią spadku.

Zasady dziedziczenia IKE i IKZE

W przypadku śmierci osoby, która oszczędzała na IKE lub IKZE, środki z konta emerytalnego wypłacone zostaną uposażonym. Właściciel tych rachunków może wskazać je w dyspozycji, którą zawsze da się zmienić. Jeśli takich osób nie będzie, to środki te nie przepadają, a będą do podziału dla spadkobierców.

Osoba uprawniona do wypłaty może otrzymać wypłatę z IKE czy IKZE w gotówce lub zdecydować się na przeniesienie ich na swoje IKE, IKZE lub do PPE – pracowniczego programu emerytalnego.

Uwaga!

Przy takiej wypłacie środki z IKE są zwolnione zarówno z podatku od dochodów kapitałowych, jak i z podatku od spadków i darowizn.
Natomiast wypłata środków zgromadzonych na IKZE zmarłego oszczędzającego na rzecz osoby uprawnionej podlega zryczałtowanemu opodatkowaniu w wysokości 10%.