IKE jako element III filaru emerytalnego

Od 2004 roku funkcjonuje w Polsce IKE – indywidualne konto emerytalne, jako część III filaru systemu emerytalnego, który dla wszystkich Polaków ma charakter dobrowolny. Oznacza to, że każdy z nas może, ale nie musi w ten sposób oszczędzać.

Podstawą prawną funkcjonowania IKE jest Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 roku o indywidualnych kontach emerytalnych oraz indywidualnych kontach zabezpieczenia emerytalnego. Z art. 2 pkt. 1 wynika, że IKE to wyodrębniony zapis w rejestrze uczestników funduszu inwestycyjnego, wyodrębniony rachunek papierów wartościowych lub inny rachunek, na którym zapisywane są instrumenty finansowe niebędące papierami wartościowymi. Można też powiedzieć, że jest to:

• rachunek pieniężny służący do obsługi takich rachunków w podmiocie prowadzącym działalność maklerską,
• wyodrębniony rachunek w ubezpieczeniowym funduszu kapitałowym,
• wyodrębniony rachunek bankowy w banku,
• wyodrębniony rachunek IKE w dobrowolnym funduszu emerytalnym, prowadzony na zasadach określonych ustawą.

IKE pozwala na gromadzenie kapitału na emeryturę i korzystanie z ulgi podatkowej ale i na podjęcie inwestycji, dzięki której przyszły emeryt może poprawić swoje finanse na starość. To właśnie perspektywa oszczędzania na jesień życia powoduje, że coraz więcej Polaków zaczyna interesować się możliwością lokowania środków finansowych na IKE.

Funkcjonowanie IKE w Polsce

Komisja Nadzoru Finansowego (KNF) podaje, że w 2021 roku liczba nowo założonych indywidualnych kont emerytalnych, czyli IKE, wyniosła 112 244. Na koniec roku było ich w sumie 796 489. Najwięcej kont IKE Polacy założyli w:

• towarzystwach funduszy inwestycyjnych (TFI) – 67,05 tys.,
• podmiotach prowadzących działalność maklerską, m.in. w biurach maklerskich – 26,61 tys.,
• zakładach ubezpieczeń – 10,83 tys.,
• dobrowolnych funduszach emerytalnych – 2,9 tys.

Na koniec 2021 roku na wszystkich kontach IKE było ponad 13 mld zł kapitału. W związku odkładaniem pieniędzy na IKE obowiązują pewne ograniczenia.

Ile wynosi roczny limit wpłat na IKE w 2022 roku?

Zgodnie z przepisami, na IKE możesz co roku przelać kwotę odpowiadającą maksymalnie  trzykrotności prognozowanego na dany rok przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej. Ponadto limit ten w kolejnym roku nie może być niższy od limitu wpłat na IKE, jaki obowiązywał rok wcześniej. Zgodnie z obwieszczeniem Ministra Rodziny i Polityki Społecznej z dnia 4 listopada 2021 roku w sprawie wysokości kwoty wpłat na indywidualne konto emerytalne w roku 2022 suma środków przekazywanych na IKE wynosi 17 766 zł. W 2021 roku było to 15 777 zł.

Osoby dod16. roku życia limit wpłat na IKE mają określany na innych zasadach. W ich przypadku decyduje wysokość uzyskiwanego dochodu z pracy w danym roku kalendarzowym.

Kto może założyć konto IKE?

Prawo do dokonywania wpłat na IKE i oszczędzania na przyszłą emeryturę w taki sposób przysługuje każdej osobie fizycznej, która ukończyła co najmniej 16 lat. Nie trzeba więc być pełnoletnim, by móc korzystać z IKE.

Niemniej osoby małoletnie, czyli z przedziału wiekowego 16-18 lat, mają ograniczoną możliwość przekazywania środków na IKE, ponieważ mogą to robić tylko w takim roku kalendarzowym, w którym będą zarabiały na podstawie umowy o pracę. IKE jest indywidualnym kontem, co oznacza, że fundusze może na nim gromadzić tylko jeden oszczędzających. W efekcie IKE nie może być np. kontem dla współmałżonków, nawet jeśli mają wspólność majątkową małżeńską.

Na IKE mogą oszczędzać każdy, niezależnie od statusu zatrudnienia.

IKE – czy warto je założyć?

III filar systemu emerytalnego w Polsce oferuje kilka różnych form oszczędzania na przyszłą, dodatkową emeryturę. Jednym z jego elementów jest IKE. Czy warto zdecydować się na oszczędzanie na IKE? Na korzyść tej propozycji przemawiają ulga podatkowa czy fakt, że środki podlegają dziedziczeniu.

Jakie ulgi podatkowe przysługują oszczędzającym w ramach rachunku IKE?

Art. 4 wspominanej ustawy o IKE i IKZE stanowi, że oszczędzający na IKE ma prawo do skorzystania ze zwolnienia podatkowego na zasadach i w trybie określonym w przepisach o podatku dochodowym od osób fizycznych, jeżeli na podstawie umowy o prowadzenie IKE gromadzi oszczędności tylko na jednym tego rodzaju koncie.

Indywidualne konto emerytalne ma służyć w pierwszej kolejności oszczędzaniu na dodatkową emeryturę. Dlatego też ulga podatkowa przysługuje tym właścicielom IKE, którzy dokonają wypłaty zgromadzonych oszczędności po 60. roku życia, a w przypadku uzyskania uprawnień emerytalnych nieco szybciej – po 55. roku życia. Ulga podatkowa przy IKE zostanie przyznana, jeśli oszczędzający wywiąże się z jednego z warunków:

• Wpłaty na IKE dokonywane były co najmniej w 5 dowolnych latach kalendarzowych.
• Ponad połowa wszystkich środków na IKE została przelana nie później niż na 5 lat przed dniem złożenia wniosku o dokonanie wypłaty.

Jeśli oszczędzający będzie chciał wycofać pieniądze przed osiągnięciem wieku emerytalnego czy nabyciem uprawnień emerytalnych, wypracowane zyski na IKE będą opodatkowane 19-procentowym podatkiem. Nie będzie też możliwości skorzystania ze zwolnienia podatkowego od dochodów kapitałowych.

Oszczędności na IKE podlegają dziedziczeniu

Jeśli małoletni będzie osobą uprawnioną do nabycia środków po zmarłym oszczędzającym w IKE, może dokonać ich transferu na założone dla siebie IKE. Do momentu osiągnięcia pełnoletności lub pozyskiwania dochodów z pracy osoba małoletnia nie może jednak robić na takie konto jakichkolwiek wpłat.

IKE i IKZE – co wybrać na przyszłą emeryturę? Jak wypłacić pieniądze z IKE czy IKZE?

IKZE również jest częścią III filaru systemu emerytalnego w Polsce. To indywidualne konta zabezpieczenia emerytalnego, które podobnie jak IKE zapewnia atrakcyjny system oszczędzania na jesień życia. Osoby planujące gromadzić kapitał na emeryturę muszą zdecydować, w jakiej formie lokowania środków chcą uczestniczyć. Mając wysokie dochody, mogą założyć IKE i IKZE równocześnie, dzięki czemu skorzystają z różnych ulg podatkowych.

IKE zapewnia brak podatku Belki, czyli 19-procentowego podatku od zysków kapitałowych, jeśli wypłata nastąpi po osiągnięciu wieku 60 lat i spełnieniu ustawowych warunków. Natomiast w przypadku IKZE oszczędzający osiąga korzyść dzięki temu, że może odliczyć od podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych kwotę wpłaconą na IKZE. W efekcie obniża to dochód, który podlega opodatkowaniu według skali – w 2022 roku było to 12 proc. zamiast 17 proc., a drugi próg podatkowy wyniósł 32 proc. Rozwiązanie tego rodzaju opłaca się również osobom prowadzącym pozarolniczą działalność gospodarczą i rozliczającym się według stawki liniowej.

Minusem IKZE jest to, że limit wpłat na konto jest niewielki oraz środki z konta można podjąć dopiero po ukończeniu 65. roku życia, inaczej uczestnik programu musi uiścić podatek od zysków kapitałowych. Wypłata pieniędzy przez emeryta jest obciążona  zryczałtowanym podatkiem w wysokości 10 proc. zgromadzonej sumy, ale nie podlega ona podatkowi od zysków kapitałowych.

Decyzja o tym, czy lepiej oszczędzać na IKZE, czy IKE na emeryturę powinna wynikać z analizy tego, co jest dla nas ważniejsze – bieżące odliczenie podatkowe czy ulga podatkowa przy zakończeniu oszczędzania?