Podstawowe informacje o IKE

IKE to skrót od indywidualne konto emerytalne. Funkcjonuje ono na zasadach wskazanych w Ustawie z dnia 20 kwietnia 2004 r. o indywidualnych kontach emerytalnych oraz indywidualnych kontach zabezpieczenia emerytalnego. Możliwość oszczędzania na przyszłą emeryturę w ramach tego rozwiązania pojawiła się w 2004 roku.

Zgodnie z przepisami wskazanej ustawy, IKE to wyodrębniony zapis w rejestrze uczestników funduszu inwestycyjnego, wyodrębniony rachunek papierów wartościowych lub inny rachunek, na którym zapisywane są instrumenty finansowe niebędące papierami wartościowymi oraz rachunek pieniężny służący do obsługi takich rachunków w podmiocie prowadzącym działalność maklerską. Może być to ponadto:

• wyodrębniony rachunek w ubezpieczeniowym funduszu kapitałowym,
• wyodrębniony rachunek bankowy w banku,
• wyodrębniony rachunek IKE w dobrowolnym funduszu emerytalnym, prowadzonym na zasadach określonych ustawą, a w zakresie w niej nieuregulowanym – na zasadach określonych w przepisach właściwych dla tych rachunków i rejestrów.

Kilka lat po uruchomieniu IKE, w ramach III filara emerytalnego stworzono również IKZE – indywidualne konta zabezpieczenia emerytalnego, o podobnej, ale nieco innej konstrukcji względem IKE.

Ulga podatkowa związana z IKE

Zachętą dla osób wahających się, czy oszczędzać w IKE, czy IKZE jest to, że z IKE związana jest ciekawa ulga podatkowa. Z założenia indywidualne konto emerytalne ma służyć oszczędzaniu na Twoją dodatkową emeryturę. Dlatego z ulgi podatkowej skorzystają tylko te osoby, które dokonają wypłaty zgromadzonych oszczędności dopiero po ukończeniu 60. roku życia. Jeśli właściciel IKE wcześniej nabędzie uprawnienia emerytalne, będzie mógł dokonać wypłaty ze swojego konta, o ile ma 55 lat. Wypłata będzie realizowana bez naliczania i odprowadzania na rzecz fiskusa podatku od zysków kapitałowych w wysokości 19 proc. kwoty dochodu, czyli bez podatku Belki. Musisz jedynie spełnić warunki:

• Wpłacać na IKE pieniądze co najmniej w 5 dowolnych latach kalendarzowych.
• Ponad połowa wartości wpłat na IKE powinna być dokonana na co najmniej 5 lat przed dniem złożenia przez oszczędzającego wniosku o dokonanie wypłaty.

Kto może oszczędzać w ramach IKE i IKZE?

Zarówno w ramach IKE czy IKZE mogą oszczędzać osoby fizyczne, które mają ukończone 16 lat. Nie trzeba być pracownikiem etatowym, by to zrobić. IKE dostępne są także dla przedsiębiorców czy pracujących na podstawie umów cywilnoprawnych.

Osoby małoletnie, czyli w wieku od 16. do 18. roku życia mogą mieć swoje IKE, ale dysponują jedynie ograniczonym prawem do dokonywania wpłat na takie konto. Mogą przelewać środki tylko w roku kalendarzowym, w którym uzyskają dochody pochodzące z wykonywanej umowy o pracę. Kwoty nie mogą być wyższe od dochodów osiąganych przez małoletniego i nie przekraczać limit wpłat na dany rok kalendarzowy.

Kwestia dziedziczenia środków zgromadzonych na IKE

W przypadku śmierci oszczędzającego na IKE fundusze zgromadzone na koncie nie przepadają. Gdy zawrzesz umowę o prowadzenie indywidualnego konta emerytalnego, masz prawo wskazać osobę lub kilka osób, którym zostaną wypłacone środki po Twojej śmierci.

Taka dyspozycja nie jest składana raz na zawsze, ponieważ możesz ją skutecznie odwołać i zmienić. Jeśli w ogóle nie wyznaczysz osób uprawnionych swoich środków na IKE, wówczas przypadną one spadkobiercom ustawowym czy testamentowym.

Jeśli IKE prowadzi zakład ubezpieczeń na życie, sumy przyznane na podstawie umowy ubezpieczenia zawsze należą się najbliższej rodzinie ubezpieczonego w kolejności, jaka została z góry ustalona w ogólnych warunkach ubezpieczenia.

Po odziedziczeniu środków z IKE osoba uprawniona do tego może wypłacić je w całości na wskazane konto bankowe, ale ma możliwość przeniesienia ich na swoje IKE bądź do pracowniczego programu emerytalnego. Na podkreślenie zasługuje fakt, że pieniądze te, niezależnie od dyspozycji osoby wskazanej czy spadkobierców oszczędzającego, są zawsze zwolnione z podatku od dochodów kapitałowych oraz od podatku od spadków i darowizn.

Jak wypłacić odziedziczone środki z IKE?

W momencie gdy osoba bliska umiera, jej majątek przypada w spadku współmałżonkowi czy dzieciom i innym zstępnym i wstępnym. Jeśli zmarły nie pozostawił po sobie testamentu, do spadku powoływani są najbliżsi, zgodnie z przepisami ustawy, dlatego mówimy wówczas o dziedziczeniu ustawowym.

W zależności czy jest osoba uprawniona, czy też jest to spadkobierca stała się uprawnioną do dziedziczenia środków z IKE, może ona wnioskować o wypłatę kwoty zgromadzonej na takim koncie po zmarłym oszczędzającym. W instytucji prowadzącej IKE zmarłego złożyć musi ona wniosek wraz z załącznikami w postaci:

• aktu zgonu oszczędzającego,
• dokumentu tożsamości, pozwalającego na weryfikację osoby uprawnionej albo

prawomocnego postanowienia sądu lub notarialnym aktem poświadczenia dziedziczenia o stwierdzeniu nabycia spadku oraz zgodnego oświadczenia wszystkich spadkobierców o sposobie podziału środków zgromadzonych przez oszczędzającego bądź prawomocnego postanowienia sądu lub umowy o dział spadku w postaci aktu notarialnego, oraz dokumentów stwierdzających tożsamość spadkobierców.

Dziedziczenie środków na IKE i IKZE

Podobnie jak w przypadku pieniędzy gromadzonych przez oszczędzającego na IKE, również środki na IKZE nie przepadają po jego śmierci, ale są dziedziczone. Pieniądze na IKZE przechodzą na uprawnionych wskazanych za życia przez uczestnika w umowie o prowadzenie takiego konta albo na spadkobierców, zgodnie z zasadami dziedziczenia ustawowego.

Jednak przy dziedziczeniu z IKZE osoby uprawnione muszą wiedzieć, że wypłata pieniędzy z konta zmarłego podlega opodatkowaniu w wysokości 10-procentowego zryczałtowanego podatku dochodowego. Nie zostanie on pobrany tylko wtedy, gdy zdecydują się one na przelanie zgromadzonego przez zmarłego kapitału w ramach transferu na swoje IKZE. Wówczas podatek zostanie pobrany dopiero przy wypłacie z IKZE.