Ustawa o ubezpieczeniach obowiązkowych – co reguluje?

Co reguluje ustawa ubezpieczeniowa?

Nieznajomość prawa nie zwalnia z jego przestrzegania. To m.in. dlatego każdy właściciel pojazdu mechanicznego powinien zapoznać się z ustawą z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych. Jej zapisy mówią m.in., jakie ubezpieczenia obowiązkowe można wykupić dla samochodu, motocykla, pojazdu zabytkowego. Oprócz tego ustawa zawiera informacje o zasadach działania polisy OC, a w szczególności o warunkach jej zakupienia, trwania, odszkodowania z OC, sum gwarancyjnych, wyłączeń odpowiedzialności, możliwości skorzystania z Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego.  W ustawie znajdzie się więc wszystkie odpowiedzi na pytania związane z odpowiedzialnością cywilną kierowcy oraz polisą OC. Warto tu zaznaczyć, że ustawa ma nadrzędne znaczenie nad ogólnymi warunkami ubezpieczenia sporządzonymi przez poszczególne towarzystwa ubezpieczeniowe w OWU. Do zapisów ustawy muszą stosować się zarówno właściciele pojazdów, jak i firmy ubezpieczeniowe.  

Obowiązkowe ubezpieczenia

Wbrew swojej nazwie, ustawa o ubezpieczeniach obowiązkowych nie mówi o wszystkich obowiązkowych ubezpieczeniach, które obowiązują na terenie Rzeczpospolitej. Skupia się jedynie na tych dotyczących kierowców i właścicieli pojazdów. Obowiązkowe dla nich ubezpieczenia dokument wymienia w artykule 4. Jako te wskazuje:

• ubezpieczenie OC posiadaczy pojazdów mechanicznych,
• ubezpieczenie OC rolników,
• ubezpieczenie budynków rolniczych od ognia i innych zdarzeń losowych.

Zgodnie z ustawą o ubezpieczeniach obowiązkowych wymóg konieczności posiadania ważnej polisy OC obejmuje:

• pojazd mechaniczny: pojazd samochodowy, ciągnik rolniczy, motorower, przyczepa,
• pojazd wolnobieżny w rozumieniu Prawa o ruchu drogowym – z wyłączeniem pojazdów wolnobieżnych użytkowanych przez rolników w ramach gospodarstwa.

Pojazdy te muszą posiadać ważną polisę OC od dnia pierwszej rejestracji. Prawo nie dopuszcza przerwy dłuższej niż 24 godziny. Przepis dotyczy nawet pojazdów, które nie znajdują się w ruchu i np. stoją w garażu lub na parkingu. Za niedopełnienie obowiązku ubezpieczenia samochodu jego właściciel ponosi kary. Nakładane są przez UFG (Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny) i nie należą do małych – wynoszą od 1040 do 5200 zł dla właścicieli samochodów osobowych i od 1560 do 7800 złotych dla samochodów ciężarowych. Obowiązek OC spoczywa również na właścicielach motocykli. W ich przypadku kary za niestosowanie się do przepisów wynoszą od 170 do 870 złotych.

Z obowiązku posiadania na stałe OC ustawa zwalnia jedynie pojazdy historyczne, które muszą posiadać ważne ubezpieczenie komunikacyjne jedynie, gdy znajdują się w ruchu. W ich przypadku nie ma więc konieczności wykupywania polisy na 12 miesięcy, wystarczy tzw. ubezpieczenie OC krótkoterminowe.

Prawo ubezpieczeniowe: gdzie kupić polisę OC?

Nakładany przez ustawę obowiązek posiadania OC rodzi pytanie, gdzie takie ubezpieczenie wykupić. Odpowiedź jest prosta - w jednym z towarzystw ubezpieczeniowych działających na rynku. Oferują one obowiązkowe OC dla wszelkiego typu pojazdów. Oferta zakładów ubezpieczeniowych jest jednak niezwykle zróżnicowana. Z czego to wynika? Przede wszystkim z tego, że ustawa o ubezpieczeniach OC nie wprowadza limitu stawek za ubezpieczenie. Nie ma więc minimalnej i maksymalnej stawki, ubezpieczyciele koszty ustalają samodzielnie. Sprawia to, że ceny polis w poszczególnych towarzystwach potrafią się różnić nawet o 1000 złotych. Drugą kwestią jest to, że część kierowców może skorzystać ze zniżek, np. za bezszkodową jazdę, co znacznie obniża wysokość składki na OC.

Ze względu na to, że OC jest ubezpieczeniem obligatoryjnym, to ustawa z 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych nie dopuszcza możliwości odmówienia przez towarzystwo sprzedania polisy. To jednak tylko teoria. W praktyce towarzystwo ubezpieczeniowe potrafi skutecznie zniechęcić do wykupienia OC, np. proponując bardzo wysoką stawkę. Taką taktykę ubezpieczyciele stosują w przypadku kierowców z wieloma wypadkami i stłuczkami na koncie, właścicieli nietypowych samochodów, np. o samodzielnej konstrukcji, czy zalegających z opłatami za polisę. Działanie tego typu wynika z faktu, że taki klient jest dla nich bardzo ryzykowny.

Statystyczny właściciel auta osobowego nie powinien mieć jednak żadnego problemu ze znalezieniem ubezpieczenia komunikacyjnego. Towarzystwa będą prześcigać się w przedstawianiu mu lukratywnych propozycji. Warto się z nimi zapoznać i wybrać nie tyle opcję najtańszą, ile najkorzystniejszą.

Zasady ubezpieczenia OC samochodu

Ustawa obszernie opisuje zasady działania polisy OC oraz warunki jej zawarcia. Najważniejsze postanowienia dokumentu to:

• Omówienie zasad zakupu polisy. Ustawa wyklucza m.in. możliwości wykupienia polisy OC z datą wsteczną. W dokumencie można znaleźć również informacje, w jakich sytuacjach możliwa jest zmiana zakładu ubezpieczeń.
• Omówienie dokładnego zakresu polisy ubezpieczeniowej; z tym zawsze można zapoznać się w OWU, czyli Ogólnych Warunkach Ubezpieczenia – dokumencie będącym załącznikiem do polisy, opracowywanym przez ubezpieczyciela; należy zaznaczyć, że OWU musi być zgodne z art. 34 i 35 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych; zgodnie z nimi OC obejmuje ochroną osobę, która kieruje ubezpieczonym pojazdem mechanicznym i w efekcie tego wyrządza szkodę osobową (obrażenia ciała, rozstrój zdrowia, śmierć) i/lub szkodę materialną (uszkodzenie, zniszczenie, utratę mienia); OC pojazdów mechanicznych chroni kierowcę nie tylko w czasie przemieszczania się samochodem, lecz także podczas wsiadania i wysiadania z niego, zatrzymania lub postoju, bezpośrednio przy załadowywaniu lub rozładowywaniu pojazdu.
• Omówienie wykluczeń, czyli sytuacji nieobjętych OC komunikacyjnych; o tym dokładnie mówi art. 38 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych; wskazuje, że ubezpieczenie komunikacyjne nie obejmuje: szkód w odpłatnie przewożonych ładunkach, przesyłkach, bagażu (wyjątek stanowi tu sytuacja, jeśli szkodę wyrządził posiadacz innego pojazdu), utraty gotówki, kosztowności, dokumentów, papierów wartościowych, zbiorów filatelistycznych, kolekcji numizmatycznych i innych, zanieczyszczenia środowiska.
• Omówienie ograniczenia ochrony ubezpieczeniowej. Ustawa zakłada, że towarzystwo ubezpieczeniowe ma prawo żądać zwrotu wypłaconego odszkodowania od klienta w niektórych sytuacjach nazwanych regresem ubezpieczeniowym. Informacje o tym, kiedy do niego dochodzi, zawiera art. 43 ustawy. Zakład ubezpieczeń i UFG ma prawo dochodzić od sprawcy szkody zwrotu wypłaconych pieniędzy, jeśli szkodę wyrządził celowo, po spożyciu alkoholu, po zażyciu środków psychotropowych, odurzających. Z regresem ubezpieczeniowym mamy również do czynienia w przypadku, gdy sprawca nie miał ważnego prawa jazdy (tu ustawa przewiduje wyjątek: ratowanie życia), szkodę wyrządził pojazdem pochodzącym z przestępstwa (np.  kradzieży), sprawca uciekł z miejsca zdarzenia.

Ustawa o obowiązkowym ubezpieczeniu OC a warunki wypłaty odszkodowania

Ustawa pochyla się również nad tak ważnymi kwestiami, jak wypłata odszkodowania z OC sprawcy. Z zapisów dokumentu można dowiedzieć się więc o gwarantowanych sumach, terminie wypłaty odszkodowań, a także rozwiązaniach, jakie trzeba zastosować przy sporze na linii ubezpieczony – ubezpieczyciel. Najważniejsze zapisy ustawy o OC w zakresie odszkodowań mówią o tym, że:

• Poszkodowany nie zawsze dostanie odszkodowanie z OC sprawcy; ustawa o ubezpieczeniach OC dokładnie określa, kiedy i w jakiej wysokości poszkodowany może otrzymać odszkodowania; w art. 16 aktu prawnego wymienione są wszystkie obowiązki, które powinny zostać dopełnione, aby otrzymać pełnowymiarowe świadczenie ze strony zakładu ubezpieczeniowego.
• Szkodę zawsze należy zgłosić do towarzystwa ubezpieczeniowego sprawcy; ustawa określa również warunki, na jakich powinno się odbywać zgłoszenie, i opisuje całą procedurę dochodzenia odszkodowania; w tym miejscu warto zaznaczyć, że po znowelizowaniu przepisów polscy kierowcy mogą skorzystać z systemu bezpośredniej likwidacji szkody (BLS); to rozwiązanie pozwala na zgłoszenie szkody do własnego ubezpieczyciela i dopełnienia z nim wszelkich formalności związanych z wypłatą należnych świadczeń;

Towarzystwo ubezpieczeniowe na wypłatę odszkodowania ma 30 dni; akt prawny dopuszcza jednak możliwości wydłużenia tego czasu pod pewnymi warunkami, np. w przypadku, gdy sprawca wypadku jest nieznany, np. zbiegł z miejsca zdarzenia, lub nie miał wykupionego ubezpieczenia OC, to szkodę zgłasza się do Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego i to ono wypłaca należne poszkodowanemu świadczenia.

Ustawa o ubezpieczeniowym funduszu gwarancyjnym, kiedy ma zastosowanie?

Ustawa z dnia 22 maja 2003 r. mówi nie tylko o ubezpieczeniach obowiązkowych, lecz także warunkuje działanie Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego i Polskiego Biura Ubezpieczycieli Komunikacyjnych. Stąd jej oficjalna nazwa brzmi: ustawa o ubezpieczeniach obowiązkowych UFG i PBUK.

Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny jest instytucją działającą od 1990 roku. Powstał w wyniku szybkiego rozwoju rynku ubezpieczeń w Polsce. Podstawowym zadaniem UFG jest wypłata odszkodowań ofiarom wypadków samochodowych, których sprawca nie został niezidentyfikowany lub nie posiadał obowiązkowego OC. UFG pełni także rolę wirtualnego policjanta i kontroluje fakt posiadania obowiązkowego ubezpieczenia komunikacyjnego. W przypadku stwierdzenia jego braku nakłada na właściciela pojazdu karę i egzekwuje jej uiszczenie. Ustawa warunkuje również działanie Polskiego Biura Ubezpieczycieli Komunikacyjnych. PBUK jest organizacją zrzeszającą zakłady ubezpieczeniowe prowadzące działalność na terytorium Polski i mające w swojej ofercie ubezpieczenie OC. Instytucja zajmuje się m.in. wydawaniem zielonych kart dla samochodów, a także uczestniczy w sprawach, w którym polski obywatel jest poszkodowany w wypadku spowodowanym przez obcokrajowca.

Mimo swojej nazwy ustawa z dn. 22 maja 2003 r. nie mówi o wszystkich obowiązkowych na terenie Polski ubezpieczeniach, a jedynie o OC dla pojazdów mechanicznych. Pozostałe ubezpieczenia obowiązkowe wymienione są w innych aktach prawnych i wynikają z osobnych ustaw oraz ratyfikowanych przez Polskę umów międzynarodowych. Ustawa warunkuje wszystkie kwestie związane z obowiązkowym ubezpieczeniem komunikacyjnym. W jej zapisach znajdzie się odpowiedź na najważniejsze pytania dotyczące polisy OC w kwestii jej zakupu, obowiązywania, odszkodowań wypłacanych przez ubezpieczyciela. Zapisy ustawy obowiązują wszystkich posiadaczy pojazdów mechanicznych, a także wszystkie zakłady ubezpieczeniowe działające na terenie Rzeczpospolitej Polskiej. Najważniejszym obowiązkiem, jaki ten akt prawny nakłada na kierowców, jest posiadanie zawsze ważnej polisy OC pod groźbą kary finansowej.