Wszystko, co musisz wiedzieć o najsłynniejszych stopach procentowych świata
O stopach procentowych słyszeli chyba wszyscy – mówi się o tym w telewizji, pisze w gazetach i Internecie. Temat wydaje się jednak dość skomplikowany: nie wszyscy wiemy, co to tak naprawdę jest i jaki ma wpływ na nasze finanse osobiste. A szkoda, bo warto to wiedzieć. Po pierwsze, nie taki diabeł straszny, a po drugie to naprawdę ważna sprawa, która ma ogromny wpływ na domowe finanse. Dlatego też dziś chcemy przybliżyć Wam właśnie to zagadnienie.
Wiedza o tym, czym są stopy procentowe, to absolutne ABC dla posiadacza kredytu, lokaty lub osoby jakkolwiek inwestującej swoje środki. Niestety nie uczymy się o tym w szkołach. A szkoda, bo stopy procentowe bardzo realnie wpływają na naszą efektywność finansową, a w konsekwencji na domowy budżet.
Czarna magia stóp procentowych
Wszyscy znamy pojęcie „pożyczania na procent”. To zagadnienie stare jak świat, a dokładniej jak świat finansów. Pożyczanie na procent było znane jeszcze zanim wymyślono pieniądz kruszcowy, czyli monety w VII w p.n.e. Wówczas powszechna była wymiana towarowa, czyli barter. Procent polegał na tym, że jeśli np. pożyczono krowę, to należało ją oddać wraz z przychówkiem. Świadczy o tym etymologia słowa „odsetki” w językach starożytnych: po sumeryjsku odsetki to „mash”, tak samo jak cielęta; w grece „tokos” to zarówno odsetki, jak i krowy – jałówki.
Jednak samo pożyczanie pieniędzy na procent jest nieco młodsze – ma prawdopodobnie ok. 3000 lat. Historie z nim związane pojawiają się nawet w Biblii. Już wtedy zaczęły funkcjonować też stopy procentowe – przy pożyczce określano, o ile więcej należy oddać.
Także i dziś stopa procentowa to nic innego jak „cena pożyczenia pieniędzy”, bardziej fachowo zwana kosztem pożyczenia kapitału. Na procent pożyczamy od banku, gdy bierzemy pożyczkę lub kredyt, albo sami pożyczmy na procent bankowi, gdy wpłacamy pieniądze na lokatę.
Główną instytucją, która reguluje poziom stóp procentowych, jest Narodowy Bank Polski, a dokładnie jeden z jego organów – Rada Polityki Pieniężnej. Stopy procentowe, ogłaszane regularnie przez NBP, to najważniejsze stopy w naszym kraju. Od nich zależy wysokość oprocentowania kredytów i lokat.
Stopa procentowa: jak to działa?
Informując co miesiąc o wysokości stóp procentowych Narodowy Bank Polski tak naprawdę informuje, na jaki procent pożycza innym bankom pieniądze. To wpływa na cenę za jaką banki komercyjne pożyczają pieniądze dalej, np. nam w postaci kredytu.
Jeśli stopy procentowe NBP są wysokie, to banki pożyczają na wysoki procent. To sprawia, że rośnie oprocentowanie kredytów, czyli są one droższe. Jednocześnie – co jest dla nas korzystne – rosnąć może oprocentowanie lokat – banki chcą zachęcić nas do lokowania u siebie pieniędzy, by nie musieć pożyczać od banku centralnego.
Z drugiej strony, jeśli stopy procentowe NBP maleją, co w Polsce dzieje się od 2013 roku, to oprocentowanie kredytów staje się coraz bardziej atrakcyjne dla kredytobiorców. Analogicznie też lokaty są niżej oprocentowanie, bo bank, skoro może tanio pożyczać od NBP, nie ma interesu w tym, by dużo płacić nam za deponowanie w nim pieniędzy.
Podsumowując wygląda to tak: wysokie stopy procentowe równa się drogie kredyty, korzystne lokaty; niskie stopy procentowe równa się korzystne kredyty, mało atrakcyjne lokaty.
Mechanizm ten ma znaczenie regulujące dla całej gospodarki. Obniżenie stóp procentowych, a tym samym oprocentowania kredytów, ma nas zachęcać do inwestowania; podwyższanie stóp, a tym samym podwyższenie oprocentowanie lokat, ma nas zachęcać do oszczędzania. Stopy procentowe mogą więc stymulować gospodarkę lub hamować inflację.
Różne rodzaje stóp procentowych
Co ważne, NBP ogłasza zawsze kilka rodzajów stóp procentowych. Najbardziej interesujące są dla nas stopy referencyjna ogólna, lombardowa i depozytowa. Stopa referencyjna ogólna to najważniejsza stopa procentowa w kraju. To ona stanowi podstawę wyliczania innych stóp oraz różnych składników oprocentowania kredytu.
Ustalając stopę referencyjną, NBP ustala tak naprawdę minimalne oprocentowanie krótkoterminowych papierów wartościowych sprzedawanych przez niego bankom komercyjnym. Ta wartość to najniższe możliwe oprocentowanie operacji na rynku. Wysokość stopy referencyjnej wpływa także na poziom WIBOR-u
Istotną dla wysokości maksymalnego dopuszczalnego oprocentowania kredytów i pożyczek jest także stopa lombardowa. Jest ona zawsze wyższa od referencyjnej. Zgodnie z przepisami tzw. ustawy antylichwiarskiej, maksymalna wysokość odsetek nie może przekroczyć czterokrotności stopy lombardowej.
Ważną dla nas stopą procentową jest także stopa depozytowa. Określa ona wysokość oprocentowania lokat jednodniowych, które banki komercyjne mogą składać w NBP. Stopa ta wyznacza najniższe możliwe oprocentowanie depozytów.
Najniższe w historii
Obecnie stopy procentowe w Polsce jeszcze nigdy nie były tak niskie (informacje o aktualnej wysokości stóp można znaleźć na stronie NBP. Po serii obniżek główna stopa NBP od 3 marca 2015 r. wynosi 1,5%, stopa lombardowa 2,5%, a depozytowa 0,50%. Jeszcze w połowie 2012 roku było to odpowiednio 4,75%, 6%, oraz 3,25%, zaś w 2008 roku 6%, niemal 8% oraz 4,50%.
Wraz ze stopniowym spadkiem stóp procentowych lżej zrobiło się kredytobiorcom złotówkowym, bo kredyty w walutach obcych mają inne poziomy oprocentowania. Niskie stopy procentowe to jednak niekorzystna informacja dla tych, którzy są zainteresowani oszczędzaniem i lokatami. Dziś lokata oprocentowana na 3 – 4% jest rzadkością i większość banków takie oprocentowanie oferuje tylko nowym klientom, których chce w ten sposób zachęcić do korzystania z ich usług.
Ci, którzy nie są usatysfakcjonowani takimi rozwiązaniami, maja jednak alternatywę: zawsze można rozważyć sięgnięcie po inne metody inwestowania: fundusze inwestycyjne, nieruchomości itp. Bardziej ryzykowne, ale za to dające szansę na zysk wyższy od tego oferowanego na lokatach.
Stopy procentowe mają też wpływ na wyliczenie naszej zdolności kredytowej. Przy stopach na tak niskim poziomie zdolność kredytowa może być nawet o kilkadziesiąt tysięcy złotych wyższa w porównaniu do roku 2008, gdy stopy były rekordowo wysokie. Dlaczego tak się dzieje? Im niższe stopy, tym tańszy kredyt, a więc stać nas na pożyczenie większej kwoty, bo odsetki do spłaty będą niższe.
Jednak branie kredytu na maksymalną dostępną kwotę, w sytuacji tak niskich stóp procentowych, jest dość ryzykowne – podejmując taką decyzję trzeba koniecznie uwzględnić ryzyko, że za jakiś czas stopy procentowe mogą wzrosnąć, a tym samym wzrośnie nam rata kredytu. Warto wykonać symulację, czy przy wzroście raty, nasz domowy budżet będzie w stanie to udźwignąć.
